ΓΛΑΥΚΩΜΑ

Τι είναι το γλαύκωμα?

Ως γλαύκωμα ορίζεται η σταδιακή λέπτυνση του οπτικού νεύρου του οφθαλμού, λόγω αυξημένης ενδοφθάλμιας πίεσης. Στην πραγματικότητα, παρατηρείται απώλεια νευρικού ιστού του οπτικού νεύρου από την περιφέρειά του προς το κέντρο.

Τι είναι η ενδοφθάλμια πίεση?

Στο εσωτερικό του οφθαλμού παράγεται αδιάκοπα ένα διαφανές υγρό, το υδατοειδές υγρό. Αυτό τρέφει τους εσωτερικούς ιστούς του ματιού και αποχετεύεται αργά αργά μέσω ενός διηθητικού ηθμού (trabecular meshwork). Εάν αυτή η αποχέτευση αρχίσει να αποφράσσεται, μοιραία αυξάνει η αντίσταση στην ροή του υδατοειδούς υγρού και αυξανει η πίεση μέσα στο μάτι (ενδοφθάλμιος πίεση).

Ποια είναι η φυσιολογική πίεση του οφθαλμού?

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τέτοια έννοια. Σε αντίθεση με την αρτηριακή πίεση στο σώμα μας που έχει φυσιολογικά όρια, η ενδοφθάλμιος πίεση διαφέρει από άτομο σε άτομο. Αυτό καθιστά τη διάγνωση του γλαυκώματος πιο περίπλοκη. Συνήθως η φυσιολογική πίεση σε υγιή άτομα είναι από 10 mmHg έως 20 mmHg. Ωστόσο, υπάρχουν άτομα με ενδοφθάλμιο πίεση 15 mmHg που έχουν γλαύκωμα, και άλλοι με πίεση 25 mmHg που δεν έχουν γλαύκωμα!

Ποιά είναι τα συμπτώματα του γλαυκώματος?

Δυστυχώς σε όλα σχεδόν τα είδη γλαυκώματος ο ασθενής δεν έχει απολύτως καμία ένδειξη ότι πάσχει, μέχρι μερικές εβδομάδες πριν χάσει εντελώς την όρασή του. Αυτό συμβαίνει συνήθως πολλά έτη μετά την έναρξη της νόσου. Τότε ο ασθενής αντιλαμβάνεται ελάττωση της όρασης, όμως είναι πλέον αργά και η απώλεια όρασης είναι πλέον δύσκολο να αποτραπεί. Επομένως το γλαύκωμα εντοπίζεται μόνο σε check-up. Αρκεί μια μέτρηση ενδοφθάλμιας πίεσης ανά 2-3 χρόνια ώστε να γίνει έγκαιρη διάγνωση.

Πως γίνεται η διάγνωση του γλαυκώματος?

Τα τελευταία χρόνια η διάγνωση του γλαυκώματος βασίζεται σε υψηλής τεχνολογίας μηχανήματα και όχι στην προσωπική εκτίμηση του γιατρού όπως συνέβαινε παλιότερα. Αυτό πλέον γίνεται με μια σειρά εξετάσεων όπως:

• υψηλής ευκρίνειας ανάλυση οπτικών ινών του οπτικού νεύρου (RNFL με OCT)
• παχυμετρία του κερατοειδούς με υπερηχο
• απεικόνιση του διηθητικού ηθμού με τομογραφία οπτικής συνοχής (OCT)
• ανάλυση της μικροκυκλοφορίας και της αιματικής ροής της κεφαλής του οπτικού νεύρου σε πραγματικό χρόνο με OCT αγγειογραφία
• συσκευές αυτόματης μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης
• αυτοματοποιημένη περιμετρία (οπτικά πεδία), εξέταση που όμως πλέον χρησιμοποιείται λιγότερο λόγω μειωμένης αξιοπιστίας και διαγνωστικής ικανότητας

Τα ανωτέρω επιτρέπουν την εντελώς αντικειμενική διάγνωση. Είναι πολύ υψηλού κόστους τεχνολογίες, που όμως θέτουν τη διάγνωση του γλαυκώματος στο πρώιμο στάδιο, κάτι που με απλή κλινική εξέταση παλαιότερα ήταν αδύνατο. Επίσης επιτρέπουν με πολύ αντικειμενικό τρόπο την παρακολούθηση της νόσου και της σταθεροποίησης του οπτικού νεύρου με τη θεραπευτική αγωγή.
Τέλος, μόνο με αυτές τις τεχνολογίες μπορεί να γίνει διαχωρισμός των ασθενών με γλαύκωμα από τα άτομα που απλώς έχουν εκ φύσεως υψηλή ενδοφθάλμια πίεση χωρίς όμως να πάσχουν από γλαύκωμα (οφθαλμική υπερτονία). Αντίστοιχα, έτσι διαγιγνώσκονται και ασθενείς με «φυσιολογική» χαμηλή πίεση, που όμως στην πραγματικότητα έχουν γλαύκωμα (παλαιότερα αυτό εσφαλμένα αποκαλούνταν γλαύκωμα χαμηλής πίεσης).

Υπάρχουν πολλά είδη γλαυκώματος?

Τα συνηθέστερα είδη γλαυκώματος είναι το χρόνιο απλό γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, το γλαύκωμα κλειστής γωνίας, το ψεδοαποφολιδωτικό γλαύκωμα και το χρωστικό γλαύκωμα. Πιο σπάνια είδη είναι το τραυματικό, το φλεγμονώδες, το φακομορφικό, το φακολυτικό, το σχετιζόμενο με φάρμακα ή σύνδρομα, με κατασκευαστικές ανωμαλίες του διηθητικού ηθμού, το συγγενές γλαύκωμα και άλλα πιο σπάνια είδη.

Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το γλαύκωμα?

Το γλαύκωμα είναι μια πολύ ύπουλη πάθηση που δεν επηρεάζεται ουσιαστικά από εξωγενείς παράγοντες. Έχει ισχυρή κληρονομικότητα. Μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, φύλο, φυλή. Σε ορισμένα είδη γλαυκώματος, όπως στο κλειστής γωνίας ή στο φαρμακευτικό, δίνονται οδηγίες στους ασθενείς να αποφεύγουν κάποιους παράγοντες. Στη συντρηπτική όμως πλειοψηφία των γλαυκωμάτων, ο ασθενής δεν μπορεί να πάρει μέτρα προφύλαξης ο ίδιος. Είναι μύθος και παραπληροφόρηση επικίνδυνη για την υγεία η δοξασία ότι η κατανάλωση πολύ νερού αυξάνει την ενδοφθάλμια πίεση. Επίσης η ενδοφθάλμια πίεση δεν σχετίζεται άμεσα με τις διακυμάνσεις της αρτηριακής πίεσης. Σε κάποια είδη γλαυκώματος, η πολύ ΧΑΜΗΛΗ αρτηριακή πίεση είναι ανεπιθύμητη.

Ποια είναι η θεραπεία του γλαυκώματος?

Στο γλαύκωμα, μπορούμε να σταματήσουμε τη βλάβη του οπτικού νεύρου στο σημείο που τέθηκε η διάγνωση. Δεν μπορούμε να αντιστρέψουμε τη βλάβη που έχει ήδη γίνει, καθώς δεν μπορεί να αναγεννηθεί ο νευρικός ιστός που χάθηκε. Η θεραπεία δεν θεραπεύει τη νόσο, αλλά σταματάει τις αλλοιώσεις που αυτή προκαλεί. Στόχος είναι η πτώση της ενδοφθάλμιας πίεσης, ώστε να σταματήσει να αλλοιώνεται το οπτικό νεύρο.

Αρχικά χορηγούνται αντιγλαυκωματικά κολλύρια. Σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται laser (SLT, YAG, κυκλοφωτοπηξία), είτε ως μόνη θεραπεία είτε σε συνδυασμό με τα κολλύρια. Όμως, επειδή η απόφραξη της αποχέτευσης συνεχίζει να εξελίσσεται, κάποιοι ασθενείς τελικά χρειάζονται είτε αντιγλαυκωματική επέμβαση, είτε ένθεση αντιγλαυκωματικών βαλβίδων.

Και η διάγνωση και η παρακολούθηση απαιτούν σύγχρονη τεχνολογία και σοβαρή εκπαίδευση του οφθαλμίατρου. Οι επεμβάσεις απαιτούν πολύ υψηλή δεξιότητα του γιατρού που τις πραγματοποιεί. Δε θα πρέπει για κανένα λόγο να γίνονται από κάποιον που δεν έχει σοβαρή εμπειρία και γνώση αυτών των επεμβάσεων. Για τις χειρουργικές επεμβάσεις απαιτείται επίσης πολύ εξελιγμένη τεχνολογία και υψηλών προδιαγραφών υποδομή.

Οφείλουμε να επενδύσουμε στην υπάρχουσα τεχνολογία που διαρκώς εξελισσεται, καθώς εάν είναι διαθέσιμη και χρησιμοποιείται σωστά μπορεί να αποτρέψει την απώλεια όρασης από το γλαύκωμα.